Ανάπλαση του Κέντρου της Αθήνας

Πληροφορίες

• Τύπος : Πολεοδομία & Αστικός Σχεδιασμός
• Χρονολογία : 2019
• Τοποθεσία : Αθήνα

3ο Βραβείο στον Πανελλήνιο Σύνθετο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό με θέμα 'Ανάπλαση του Κέντρου της Αθήνας'

Διοργάνωση: Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.

Ομάδα Μελέτης:

Αρχιτέκτονες: Βελαώρα Μαρία, Βλάχου Αθηνά, Γρανιτισώτη Νόρα, Κάππας Αλέξανδρος, Μαλλίρη Μαργαρίτα, Παπαγεωργίου Ελένη, Χολή Ερατώ

Πολεοδόμοι: Βλάχου Αθηνά, Κολοβού Ιωάννα

Συγκοινωνιολόγοι: Στεφανίδης Γιώργος, Χονδρογιάννη Δήμητρα

Γεωπόνος: Κατσογιάννη Σταυρούλα

Φοιτητές Αρχιτεκτονικής: Βλάχου Μυρτώ, Ζάχος Σπύρος

Προτείνεται μια γενική στρατηγική αναδιαμόρφωσης του χαρακτήρα και της λειτουργίας του ιστορικού αθηναϊκού τριγώνου που στοχεύει στη βιώσιμη οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική εξέλιξή του. Κεντρικό άξονα αποτελεί ο σχεδιασμός υλοποιήσιμων, ουσιαστικών και όχι εξωραϊστικών λύσεων, με χαμηλό κόστος και ταυτόχρονα το μέγιστο δυνατό θετικό αντίκτυπο.

Η προώθηση συνδυασμένων μορφών βιώσιμης μετακίνησης αποτελεί κεντρικό άξονα της πρότασης που εξυπηρετεί την περιβαλλοντική και αισθητική αναβάθμιση του κέντρου, την επανακατοίκησή του, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής σε αυτό και την τόνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η προτεραιότητα δίνεται στον πεζό, το ποδήλατο και τα μέσα δημόσιας συγκοινωνίας. Η σημερινή ιεραρχία κυκλοφορίας αντιστρέφεται, αφήνοντας στην τελευταία θέση το αυτοκίνητο.

Για τον περιορισμό των διερχομένων και σταθμευμένων Ι.Χ. εντός του ιστορικού τριγώνου προτείνεται η εφαρμογή ‘Ζώνης Χαμηλών Ρύπων και Περιορισμένης Κυκλοφορίας Οχημάτων’ με στόχο τη μείωση των ρύπων και την απελευθέρωση δημόσιου χώρου. Το υφιστάμενο δίκτυο κίνησης πεζών επεκτείνεται με νέες πεζοδρομήσεις και με ταυτόχρονο καθορισμό οδών ήπιας κυκλοφορίας. Σε άλλους δρόμους προτείνονται αναπλάσεις με στόχο τη διαπλάτυνση των πεζοδρομίων, τη δημιουργία υποδομών φύτευσης, καθιστικών, υπαίθριων αγορών και λοιπού αστικού εξοπλισμού.

Προτείνεται επιπλέον η εφαρμογή της εγκεκριμένης χάραξης του βόρειου τμήματος του Μητροπολιτικού Ποδηλατοδρόμου και η συμπλήρωσή του με ακτινωτές συνδέσεις προς τις γειτονικές περιοχές. Για τη στάθμευση ποδηλάτων παρέχονται παρόδιες δέστρες. Προτείνεται επίσης η υλοποίηση δικτύου σταθμών κοινόχρηστων ποδηλάτων.

Σχετικά με την ενίσχυση των μέσων δημόσιας συγκοινωνίας λαμβάνεται ως δεδομένη η κατασκευή της Γραμμής 4 του Μετρό Άλσος Βεΐκου-Γουδί. Προτείνεται επίσης η επέκταση της υφιστάμενης γραμμής τραμ που τώρα σταματάει στο Ν. Κόσμο έως το Σύνταγμα, διαμέσου της Λ. Συγγρού. Το υφιστάμενο δίκτυο λεωφορείων και τρόλεϊ δύναται να βελτιωθεί με  καλύτερο έλεγχο των δρομολογίων. Επιπλέον, προτείνονται 3 νέες γραμμές δωρεάν δημοτικού e-minibus που διευκολύνουν τις ενδομετακινήσεις εντός του ιστορικού τριγώνου, αλλά και τη σύνδεσή του με τις γειτονικές περιοχές. 

Κεντρικό στόχο της πρότασης αποτελεί και η επανάχρηση και ανακατασκευή του κτιριακού αποθέματος και η τόνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας εντός του ιστορικού τριγώνου. Για την επανάχρησή του προτείνονται φορολογικά κίνητρα για την προσέλκυση νέων επιχειρήσεων και την ανακατασκευή των κτιρίων με προδιαγραφές στατικότητας, ενεργειακής απόδοσης και διαμόρφωσης όψεων. Για την επανάχρηση δημόσιων κενών ακινήτων προτείνεται η στέγαση υποδομών με σκοπό τη στήριξη των κατοίκων του κέντρου και την προσέλκυση νέων κατοίκων. Προτείνεται επίσης η ίδρυση και εγκατάσταση μιας σειράς βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων που δύνανται να δώσουν ζωή στα κτίρια αλλά και τις γύρω περιοχές.

Για την αντιμετώπιση του μονολειτουργικού τουριστικού μοντέλου ανάπτυξης του κέντρου και τη δημιουργία ανθεκτικών κοινωνικών και οικονομικών δομών αλλά και για τη μείωση της παραβατικότητας, κρίνεται αναγκαία η τόνωση της μόνιμης κατοικίας. Η επανακατοίκηση του κέντρου υποστηρίζεται με την ενίσχυση των υποδομών που αναφέρονται στους μόνιμους κατοίκους, την περιβαλλοντική και αισθητική αναβάθμισή του, τον περιορισμό του Ι.Χ. και την επιβολή περιορισμών στις ανεξέλεγκτες βραχυχρόνιες τουριστικές μισθώσεις και, συνεπώς, τον έλεγχο των αξιών γης.

Η περιβαλλοντική αναβάθμιση του κέντρου υποστηρίζεται από τους σημαντικούς περιορισμούς στη χρήση Ι.Χ., την παροχή κινήτρων για την ενεργειακή ανακατασκευή του κτιριακού αποθέματος, την επιλογή τοπικών οικολογικών υλικών δαπεδοστρώσεων και την πρόταση δικτύου φυτεύσεων με σκοπό τη βελτίωση του μικροκλίματος και την αναζωογόνηση των αστικών οικοσυστημάτων.

Προτείνονται, επίσης, στοχευμένες παρεμβάσεις για τρεις επιλεγμένες περιοχές-παράθυρα. Κριτήριο επιλογής των τριών περιοχών ήταν η κρισιμότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν και η κάλυψη διαφορετικών τύπων προβλημάτων ώστε να συντεθούν μέθοδοι για την αντιμετώπιση σχετικών ζητημάτων σε άλλες περιοχές του κέντρου.

Η ευρύτερη περιοχή του Αγ. Κωνσταντίνου και του Εθν. Θεάτρου εμφανίζουν έντονα φαινόμενα υποβάθμισης και παραβατικότητας. Για την αναζωογόνησή της εντοπίστηκαν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής και αναδείχθηκαν με μια σειρά μικρών εκτεταμένων στρατηγικών προτάσεων. Προτείνονται, επίσης, επανασχεδιασμός των προφίλ των δρόμων της περιοχής με στόχο την αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, φορολογικά κίνητρα για την εγκατάσταση νέων χρηστών στην περιοχή και την ανακατασκευή των κτιρίων,  και βελτίωση της σύνδεσης της περιοχής με τις γειτονικές περιοχές μέσω δημόσιας συγκοινωνίας και ποδηλάτου.

Στο παράθυρο Γεράνι – Πλ. Θεάτρου – Αθηνάς εστιάζουμε στον ανασχεδιασμό της Πλατείας Βαρβακείου ως συμβολικού και χωρικού κέντρου και ως μιας από τις κύριες εισόδους προς την υποβαθμισμένη Πλ. Θεάτρου και την περιοχή του Γερανίου. Ως κύριο πρόβλημα αναγνωρίζεται ο χωρικός και οπτικός κατακερματισμός της πλατείας λόγω του υπερυψωμένου δώματος του υπόγειου parking. Κρίνεται αναγκαία η κεντρική φυσική και οπτική σύνδεση της Βαρβακείου Αγοράς με την Πλ. Θεάτρου. Προτείνεται η απομάκρυνση του υπερυψωμένου δώματος της πλατείας, η επαναφορά του εδάφους στη φυσική του κλίση  και η μετατόπιση της εισόδου του υπογείου parking στο βορειοδυτικό τμήμα της πλατείας προκειμένου να απελευθερωθεί ο κεντρικός άξονάς της. Κεντρική ιδέα της πρότασης αποτελεί η δημιουργία μιας ζωντανής πλατείας τροφίμων και φαγητού 24ωρης λειτουργίας, η οποία θα λειτουργήσει ως η κύρια πύλη προς την Πλ. Θεάτρου.

Η ενότητα Κεραμεικός – Τεχνόπολη – Ιερά Οδός φέρει ιδιαίτερη ιστορική και πολιτισμική σημασία ως μια από τις κύριες πύλες του ιστορικού κέντρου και τον μεγάλο περίπατο της Ε.Α.Χ.Α.. Παρόλα αυτά η περιοχή υποχρησιμοποιείται και αδυνατεί να αποτελέσει μια λειτουργική άρθρωση μεταξύ των γειτονικών περιοχών και των πόλων έλξης που συγκεντρώνει. Στόχος της πρότασης αποτελεί η μετατροπή της περιοχής από χώρο διέλευσης σε πόλο έλξης, η ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής της αξίας, η δημιουργία μιας λειτουργικής άρθρωσης των γύρω περιοχών και η απόδοση λανθάνουσας ποιότητας στους μόνιμους κατοίκους. Προτείνεται η δημιουργία νέων χαράξεων που υποστηρίζουν τις επιθυμητές ροές πεζών, ο ανασχεδιασμός και η τόνωση των εισόδων της περιοχής, η δημιουργία στρατηγικών συνδέσεων με τις γύρω περιοχές, η δημιουργία μιας πλατείας ‘πύλης’ προς το ιστορικό κέντρο, η αναδιαμόρφωση των ορίων του αρχαιολογικού χώρου, η αναδιαμόρφωση του πάρκου άνωθεν του parking στη συμβολή των Οδών Πειραιώς και Ιεράς Οδού, και η παροχή υποδομών στους μόνιμους κατοίκους.